 Kai Bo̍k-su ê pē-bú gôan-pún sī khiā-khí tī So͘-kek-lân ê Sutherlandshire. Tī 1830 nî ū tùi chit só͘-chāi chhian-sóa khì tiàm tī Ka-ná-tāi. Hit-ê in-toaⁿ sī ūi-tio̍h tng hit-sî tú-tú sī tī hit só͘-chāi ê choh-sit-lâng ū jiá-khí kiáu-jiáu ê sū-kiāⁿ, tāi-ke tú-tio̍h chin chhiⁿ-chhám, chōe-chōe ê ka-ok kap pài-tn̂g siū in ê húi-hōai, koh lâng sí chin-chōe, khòaⁿ tio̍h án-ni i ê pē-bú nn̄g lâng chham-siông chiah sóa-khì Ka-ná-tāi khiā-khí . Āu-lâi chi̍t ke thôan-ôan, hu-hū hô-ha̍p, koh ū tit-tio̍h la̍k-ê kiáⁿ. Kai Bo̍k-su chiū-sī soah-bé kiáⁿ. | 偕牧師ê 父母原本是企起tī 蘇格蘭ê Sutherlandshire。 Tī 1830年有tùi 這所在遷徙去tiàm tī 加拿大。Hit個因端是為著當hit 時tú-tú是tī hit 所在ê 作穡人有惹起攪擾ê 事件，大家tú著真悽慘，濟濟ê 家屋kap拜堂受in ê 毀壞，koh 人死真濟，看著án-ni 伊ê 父母2人參詳才徙去加拿大企起。後來1家團圓，夫婦和合，koh 有得著6個子。偕牧師就是煞尾子。| In só͘ khiā-khí ê só͘-chāi sǹg sī sin khai-khún--ê, só͘-í ta̍k-ji̍t tùi thiⁿ tú-kng ê sî chiū ū thiaⁿ-tio̍h chhò chhiū-á kap phòa-chhâ ê siaⁿ, ia̍h kàu ê-hng sî chiū tī chhù-ni̍h ê chiu-ûi thang khòaⁿ-kìⁿ sio chhâ-chháu ê hé-ian ti̍t-ti̍t chhèng kàu móa-thiⁿ. Taⁿ beh hō͘ chit khóan chhì-á-po͘ kap chhiū-nâ ê khòng-iá lâi pìⁿ-chòe pûi-tōe, che chiū-sī tng-sî chhian-sóa khì hia khiā-khí ê lâng ê bo̍k-tek kap in it-seng ê tōa sū-gia̍p. Chóng-sī in iáu chi̍t hāng ê tōa sū-gia̍p chiū-sī ná khai-khún thó͘-tōe ná chīn-la̍t tī soan-thôan Chú ê hok-im. In tāi-ke khí-thâu ū kéng chi̍t ê chin kèng-khiân koh láu-si̍t ê lâng chòe in kàu-hōe ê bo̍k-su, thang kà-sī in lóng-chóng ê gín-ná tha̍k Sèng-chheh, kap ín-chhōa in ōe hiáu kèng-thiàⁿ Siōng-tè kap chhim-sìn--I. Lūn hit-sî in teh kà-sī gín-ná khiok bô ū it-tēng ê cho͘-chit-hoat, chóng-sī ūi-tio̍h chit-ê Bo̍k-su ê jia̍t-sim kó͘-bú, tōa-tōa ū kek-chhíⁿ chheng-liân-pòe ê lâng ê liông-sim, só͘-í tùi chit keng sòe-sòe keng ê pài-tn̂g lâi hiàn-sin beh chòe thôan Chú ê hok-im kàu chi̍t-sì-lâng ê ū 40 lâng. | In 所企起ê 所在算是新開墾--ê，所以逐日tùi 天tú光ê 時就有聽著chhò 樹仔kap破柴ê 聲，亦到ê昏時就tī 厝ni̍h ê 周圍thang 看見燒柴草ê 火煙直直chhèng 到滿天。 今beh hō͘ 這款刺仔埔kap樹林ê 曠野來變做肥地，che 就是當時遷徙去hia 企起ê 人ê 目的kap in 一生ê 大事業。總是in iáu 一項ê 大事業就是那開墾土地那盡力tī 宣傳主ê 福音。In 大家起頭有揀1 個真敬虔koh 老實ê 人做in 教會ê 牧師，thang 教示in 攏總ê 囡仔讀聖冊，kap引chhōa in 會曉敬疼上帝kap深信--伊。 論hit 時in teh 教示囡仔卻無有一定ê 組織法，總是為著這個牧師ê 熱心鼓舞，大大有激醒青年輩ê 人ê 良心，所以tùi 這間細細間ê 拜堂來獻身beh 做傳主ê 福音到一世人ê 有40人。| 2. Lūn Kai Bo̍k-su ê chhut-sì kap chì-gōan thôan-tō ê sū. | 2.論偕牧師ê 出世kap志願傳道ê 事。| Kai Bo̍k-su tú-tú sī chiàu téng-bīn só͘ kóng tī hit khóan kéng-gū tiong lâi chhut-sì, i chhut-sì sī tī 1844 nî 3 ge̍h 21 ji̍t. I tī sòe-sòe hàn ê sî chiū put-sî tùi i ê lāu-bú thiaⁿ tio̍h Iâ-so͘ ê tāi-chì, só͘-í ta̍k-hāng i lóng ū kì ji̍p tī sim--ni̍h. Kàu 10 hè ê sî i chiū chì-gōan chiong-lâi ài beh chòe Chú ê kang, chi̍t-sì lâng lâi thôan I ê chin-lí hō͘ lâng thiaⁿ. Hit-sî tú-tú ū chi̍t ê chhut-sûn ê Bo̍k-su, chiū-sī Hok-kiàn-séng Pin Ui-liâm Soan-kàu-su khì Ka-ná-tāi thôan tō-lí, ia̍h sūn-lō͘ ū lâi in tiàm ê só͘-chāi soat-kàu, put-chí ū kám-tōng tio̍h Kai Bo̍k-su ê sim, só͘-í chhiâⁿ i ài thôan tō-lí ê sim it-hoat kian-kò͘. | 偕牧師tú-tú是照頂面所講tī hit 款境遇中來出世，伊出世是tī 1844年3 月21日。 伊tī 細細漢ê 時就不時tùi 伊ê 老母聽著耶穌ê 代誌，所以逐項伊攏有記入tī 心--ni̍h 。到10 歲ê 時伊就志願將來ài beh 做主ê 工，1世人來傳伊ê 真理hō͘ 人聽。 Hit時tú-tú有1個出巡ê 牧師，就是福建省Pin Ui-liâm 宣教師去加拿大傳道理，亦順路有來in tiàm ê 所在說教，不止有感動著偕牧師ê 心，所以chhiâⁿ伊ài 傳道理ê 心一發堅固。| Āu-lâi i tī Woodstock Grammar School (Bo̍k-hān Bûn-hoat ha̍k-hāu) teh tha̍k-chheh ê sî, á-sī tī To-lun-to teh chòe gē-su̍t ê liān-si̍p-seng ê sî, á-sī chhin-chhiūⁿ tī í-gōa kúi-nā só͘-chāi teh chòe Bo̍k-su ê kiàn-si̍p-seng ê sî-chūn, i ia̍h siông-siông ū khǹg ài beh khì gōa-pang thôan tō-lí ê sim tī-teh. Án-ni i ū kè-sio̍k i khí-thâu ê sim-chì lâi chòe Bo̍k-su, ia̍h chin chhut la̍t thôan tō-lí tī chhân-chng ê só͘-chāi, chóng-sī Iâ-so͘ kóng, “Lín tio̍h khì phó͘-thiⁿ-ē thôan hok-im hō͘ bān peh-sìⁿ”, i siūⁿ tio̍h chit kù ê kà-sī, chiū sim-koaⁿ chhin-chhiūⁿ chhì teh chha̍k, só͘-í koat-sim tek-khak beh khì gōa-pang thôan-tō-lí, put kò tiām-tiām kan-ta teh tán ki-hōe kàu nā-tiāⁿ. | 後來伊tī Woodstock Grammar School （Bo̍k-hān文法學校）teh 讀冊ê 時，抑是 tī 多倫多 teh 做藝術ê 練習生ê 時，抑是親像tī以外幾若所在teh 做牧師ê 見習生ê 時陣，伊亦常常有囥ài beh 去外邦傳道理ê 心tī-teh。Án-ni 伊有繼續伊起頭ê 心志來做牧師，亦真出力傳道理tī 田庄ê 所在，總是耶穌講，「lín 著去普天下傳福音hō͘ 萬百姓」，伊想著這句ê 教示，就心肝親像刺teh chha̍k，所以決心的確beh 去外邦傳道理，不過恬恬kan-ta teh 等機會到nā-tiāⁿ。| 3. Kai Bo̍k-su chhéng beh khì gōa-pang thôan tō-lí. | 3 .偕牧師請 beh 去外邦傳道理。| Kai Bo̍k-su āu-lâi ū tùi Gōa-kok Thôan-tō Úi-ôan-hōe ê Hōe-tiúⁿ MacLaren pín-chhéng pún-sin ài hō͘ in phài khì gōa-pang thôan hok-im. Mac Laren chin tōa chàn-sêng, ia̍h tī Úi-ôan-hōe ū the̍h-chhut būn-tôe lâi chham-siông, chóng-sī khah chōe ê hōe-ôan lūn gōa-kok thôan tō-lí ê keng-giām ū khah chió, só͘-í m̄-káⁿ sûi-sî koat-tēng, kan-ta kóng chiah beh koh chim-chiok, só͘-í tio̍h chhiáⁿ koh tán chit-nn̄g nî kú. I lī-iōng chit-ê sî-kan ài beh koh gián-kiù Sîn-ha̍k khah cheng-kong, só͘-í ū khì Eng-kok. So͘-kek-lân ê Sîn-ha̍k Phok-sū Duff, i ê miâ-siaⁿ chá-cha chiū ū thiaⁿ tio̍h, só͘-í Kai Bo̍k-su khì pài i chòe sian-siⁿ, ia̍h hit-ê Phok-sū kám-sim i ê chì-khì, put-chí hoaⁿ-hí koh chhut-la̍t chí-tō i. Kai Bo̍k-su ia̍h ū gián-kiù Tang-iûⁿ ê gú-ha̍k, kap Pu̍t-kàu chham Pho-lô-bûn-kàu ê keng-tián. Chhin-chhiūⁿ án-ni i chin bián-kióng teh pī-pān āu-lâi beh khì gōa-pang thôan tō-lí ê sū. | 偕牧師後來有tùi 外國傳道委員會ê 會長MacLaren稟請本身ài hō͘ in 派去外邦傳福音。Mac Laren真大贊成，亦 tī 委員會有提出問題來參詳，總是較濟ê 會員論外國傳道理ê 經驗有較少，所以m̄ 敢隨時決定，kan-ta講才beh koh 斟酌，所以著請koh 等一二年久。伊利用這個時間ài beh koh 研究神學較精光，所以有去英國。蘇格蘭ê 神學博士Duff，伊ê 名聲早早就有聽著，所以偕牧師去拜伊做先生，亦 hit 個博士感心伊ê志氣，不止歡喜koh 出力指導伊。偕牧師亦有研究東洋ê 語學，kap佛教chham波羅門教ê 經典。親像án-ni 伊真勉強teh 備辦後來beh 去外邦傳道理ê 事。| Tī 1871 nî i ū tit-tio̍h ki-hōe thang khì Sutherland thàm in chó͘-sian ê bōng. Tī chit sî-chūn i ê sin-khu-piⁿ í-keng lóng bô pòaⁿ sián lah, chhù-ni̍h iū-koh sàn. Só͘-í i put-chí ū khòa-lū ka-kī ê chiân-tô͘, tú-tú kàu chhù ê sî tī toh-téng ū chi̍t tiuⁿ phoe, sûi-sî thiah khí-lâi khòaⁿ, chiah chai lāi bīn só͘ kóng ê lóng sī koan-hē gōa-kok thôan tō-lí ê sū, chiū-sī kóng i í-chêng só͘ pín-chhéng ài beh khì gōa-pang thôan tō-lí ê sū í-keng tī Úi-ôan-hōe ū gī-tiāⁿ kàu Chóng-hōe ê sî beh the̍h-chhut-lâi phài i chòe sian-hong-tūi, khì gōa-kok thôan tō-lí ê gī-àn. I khòaⁿ tio̍h chit tiuⁿ phoe hoaⁿ-hí kàu bōe kóng tit, chek-sî kap Duff Phok-sū saⁿ-sî kín tah chûn tńg-khì Ka-ná-tāi. | Tī 1871年伊有得著機會thang 去Sutherland探in 祖先ê 墓。Tī 這時陣伊ê 身軀邊已經攏無半sián lah，厝ni̍h iū-koh 散。所以伊不止有掛慮家己ê 前途，tú-tú到厝ê 時tī 桌頂有1張批，隨時拆起來看，才知內面所講ê 攏是關係外國傳道理ê 事，就是講伊以前所稟請ài beh 去外邦傳道理ê 事已經tī 委員會有議定到總會ê 時beh 提出來派伊做先鋒隊，去外國傳道理ê 議案。伊看著這張批歡喜到bōe 講tit，即時kap Duff博士相辭緊搭船轉去加拿大。| 4. Chóng-hōe ū ún-chún kap Kai Bo̍k-su pī-pān beh khì gōa-kok thôan tō-lí ê sū. | 4.總會有允准kap偕牧師備辦beh 去外國傳道理ê 事。| Tī 6 ge̍h tē-jī ê pài-la̍k, chiàu Mac Laren só͘ thong-ti ū chū-chi̍p Chóng-hōe tī Quebec Hú. Tùi gōa-kok Thôan-tō Úi-ôan the̍h-chhut chêng ê gī-àn kap ká-tēng beh phài Kai Bo̍k-su khì ê só͘-chāi, chiū-sī Ìn-tō͘, tī-hia ū nn̄g só͘-chāi kap Tiong-kok chit saⁿ-ūi, kî-tiong ia̍h ū kéng koat-tēng ê só͘-chāi, kap chham pò-kò-su hiàn hō͘ Chóng-hōe khòaⁿ sòa chhéng-mn̄g in ê ì-kiàn. Tī hit ji̍t chhut-se̍k ê lâng lóng ū chàn-sêng chit chân ê gī-àn, kap sòa bēng-lēng To-lun-to Kàu-hōe lâi chún pī jīm-bēng kap phài-khián téng-téng ê sū. | Tī 6月第二個拜6，照Mac Laren所通知有聚集總會tī Quebec府。 Tùi 外國傳道委員提出前ê 議案kap假定beh 派偕牧師去ê 所在，就是印度，tī-hia 有2所在kap中國這3 位，其中亦有揀決定ê 所在，kap參報告書獻hō͘ 總會看續請問in ê 意見。Tī hit 日出席ê 人攏有贊成這層 ê 議案，kap續命令多倫多教會來準備任命kap派遣等等ê 事。| Pêng-sò͘ só͘ khǹg ê chì-khì í-keng hián-chhut ê ji̍t kàu lah, só͘-í Kai Bo̍k-su hoaⁿ-hí kàu bōe-kò͘-tit. Tī chit sî-chūn sui-bóng tī Ka-ná-tāi teh thôan tō-lí ê lâng chin-chōe, m̄-kú iáu-bô ū lâng ài chì-gōan khì chhian-sin bān-khó͘, chiū-sī thang kóng sī iá-bân bông-mōe ê Tang-iûⁿ thôan tō-lí. Só͘-í lūn chit khóan ê chì-bōng thang kóng sī Kai Bo̍k-su chòe tē-it tāi-seng. | 平素所囥ê志氣已經顯出ê 日到lah，所以偕牧師歡喜到bōe顧tit。Tī 這時陣雖罔tī 加拿大teh 傳道理ê 人真濟，m̄-kú iáu 無有人ài 志願去千辛萬苦，就是thang 講是野蠻盲昧 ê 東洋傳道理。所以論這款ê 志望thang 講是偕牧師最第一代先。| Tī hit-sî Kai Bo̍k-su sī chòe gōa-pang thôan-tō ê thâu chi̍t-ê Bo̍k-su, só͘-í ū khui chi̍t-tiûⁿ ê bêng-ū ián-soat. Thèng-chiòng khiok tāi-ke put-chí kám-sim i ū hiàn-sin-tek ê ióng-khì, chóng-sī ia̍h sī put-chí ū teh thòe i hôan-ló chiân-tô͘ ê gûi-hiám. Kàu i ián-soat soah ū chhiáⁿ Bí-kok Tiúⁿ-ló Kàu-hōe ê tāi-piáu, chiū-sī Niú-iok ê Iok hān Bo̍k-su chiūⁿ tâi-téng lâi thòe i kî-tó. | Tī hit 時偕牧師是做外邦傳道ê 頭1個牧師，所以有開1場ê 名譽演說。聽眾卻大家不止感心伊有獻身的 ê 勇氣，總是亦是不止有teh 替伊煩惱前途ê 危險。到伊演說煞有請美國長老教會ê 代表，就是紐約ê 約翰牧師上台頂來替伊祈禱。| Chóng-sī Kai Bo̍k-su sui-bóng ū hō͘ Chóng-hōe phài i beh khì gōa-pang thôan tō-lí, m̄-kú m̄-sī Ka-ná-tāi lóng-chóng ê kàu-hōe ū siâng-sim chàn-sêng, in-ūi Ka-ná-tāi hit-sî kàu-hōe ê chōng-thāi sī sì-hun gō͘-li̍h, kap pa̍t-ūi siâng-khóan lóng bô thóng-it tī-teh. Só͘-í Kai Bo̍k-su nā ài hō͘ i ka-kī ê thôan-tō kè-ōe ū cha̍p-hun ê kian-kò͘ kap ū chhiong-chiok ê keng-hùi, tio̍h ài tùi ta̍k-ūi ê kàu-hōe khì iû-sòe, ǹg-bāng in tàu pang-chān chiah ōe-tit sêng-kong. Só͘-í Kai Bo̍k-su tio̍h chhut-gōa hóng-mn̄g sì-sòaⁿ ê kàu-hōe, ū só͘-chāi put-chí chàn-sêng kap hoan-gêng, chóng-sī ū só͘-chāi chiū bô chhin-chhiūⁿ án-ni. Kai-chài āu lâi ū tú-tio̍h chi̍t ê bat khì A-hui-lī-ka tāi-lio̍k thôan tō-lí ê Soan-kàu-su, put-chí kám-sim kap tông-chêng, só͘-í chióng-lē Kai Bo̍k-su kóng, “Lí tek-khak m̄-bián siuⁿ tio̍h-bôa, chiàu lí chit-tia̍p só͘ bō͘-chi̍p ê chîⁿ-gia̍h chiū hó, kín pī-pān chhut-hoat ê sū, in-ūi tek-khak ū chi̍t ji̍t ōe chiâⁿ lí ê sim-chì.” | 總是偕牧師雖罔有hō͘ 總會派伊beh 去外邦傳道理，m̄-kú m̄ 是加拿大攏總ê 教會有像心贊成，因為加拿大hit 時教會ê 狀態是4分5裂，kap別位像款攏無統一tī-teh。所以偕牧師若愛hō͘ 伊家己ê 傳道計畫有十分ê 堅固kap有充足ê 經費，著ài tùi逐位ê 教會去遊說，向望in 鬥幫贊才會tit成功。所以偕牧師著出外訪問四散ê 教會，有所在不止贊成kap歡迎，總是有所在就無親像án-ni 。佳哉後來有tú著1個bat 去阿非利加大陸傳道理ê 宣教師，不止感心kap同情，所以獎勵偕牧師講，「你的確m̄ 免傷著磨，照你這tia̍p所募集ê 錢額就好，緊備辦出發ê 事，因為的確有1日會成你ê 心志。」| 5.Kai Bo̍k-su chhut-hoat kap kàu Tiong-kok. | 5.偕牧師出發kap到中國。| Tī 9 ge̍h 19 ji̍t To-lûn-to Kàu-hōe ū chiàu Tāi-hōe ê gī-koat lâi kú-hêng jīm-bēng Kai Bo̍k-su chòe gōa-pang thôan-tō ê Bo̍k-su se̍k. Tī 10 ge̍h tiong i chiū lī-khui kò͘-hiong, ia̍h tùi tng-sî lâng-lâng só͘ teh kiaⁿ-hiâⁿ ê Tiong-kok thôan-tō ê lō͘-chām lâi chhut-hoat, hit-sî tú sī 10 ge̍h 19 hō. Siāng nî ê 11 ge̍h 1 ji̍t i tùi Song-káng tah A-bí-lī-ka hō ê khì-chûn lâi Tiong-kok. Tī chûn-lāi lóng bô pòaⁿ ê tâng-phōaⁿ, kan-ta i chi̍t ê teh mō͘-hiám beh chìn-ji̍p bē-bat kàu koh-iūⁿ kok ê tōe-kài, si̍t-chāi hit-sî i ê sim kám-khài bû-liōng. Sui-bóng sī hiah-ni̍h ióng-kám ê lâng, iáu-kú tī beh lī-khui pún-kok ê sî, àm-chīⁿ ba̍k-sái lâu bōe sǹg-tit. I ēng MacLaren só͘ sàng ê Sèng-chheh hian khui tha̍k i só͘ siá tī thâu chi̍t-bīn ê si lâi chòe ka-kī ê ùi-an. Koh i tha̍k tio̍h Sèng-chheh kóng, “Siōng-tè sī chòe lí tô-siám ê chhù kap la̍t;” á-sī koh kóng, “Khòaⁿ ah, góa put-sî kap lí tī-teh.” Chiah-ê Sèng-keng kù lâi tit-tio̍h an-ùi. | Tī 9月19日多倫多教會有照大會ê議決來舉行任命偕牧師做外邦傳道ê牧師席。Tī 10月中伊就離開故鄉，亦tùi當時人人所teh驚惶ê中國傳道 ê 路站來出發，hit時tú是10月19號。像年ê 11月1日伊tùi 桑港搭亞美利加號ê汽船來中國。Tī船內攏無半個同伴，kan-ta 伊一個teh冒險beh進入bē-bat 到各樣國ê地界，實在hit時伊ê心感慨無量。雖罔是hiah-ni̍h勇敢ê人，iáu-kú tī beh離開本國ê時，暗靜目屎流bōe算tit。伊用MacLaren所送ê聖冊掀開讀伊所寫tī頭一面ê詩來做家己ê慰安。Koh伊讀著聖冊講，「上帝是做你逃閃ê厝kap力；」抑是koh講，「看ah，我不時kap你tī-teh。」Chiah-ê聖經句來得著安慰。| Koh-chài i tī chûn-lāi tit-tio̍h chin-chōe koan-hē Tang-iûⁿ ê tì-sek. In-ūi tī hit chiah chûn-lāi ū chin-chōe koan-hē Tang-iûⁿ ê chheh. Tiong-kan siá kúi-nā pún khah chhut-miâ ê : 1. “Tiong-kok lâng ê siā-hōe seng-o̍ah” (Justus Doolittle, the Social Life of the Chinese). 2. “Tiong-hôa” (Wells Williams, the Middle Kingdom). 3. “Tiong-kok kap Tiong-kok lâng” (John L. Wevius, China and Chinese). 4. “Tiong-kok kap Ha̍p-chiòng kok” (Spears, China and the United-States). Só͘-í i tī chûn-ni̍h nā ū sî-kan khah chōe lóng sī teh khòaⁿ chiah-ê chheh. Tùi khui chûn liáu 26 ji̍t kú chiū kàu Ji̍t-pún ê Hôaiⁿ-pin, hit-sî sī Kai Bo̍k-su thâu chi̍t-pái chhin-ba̍k khòaⁿ-kìⁿ Tang-iûⁿ lâng ê seng-o̍ah chōng-thāi. I koh tùi Ji̍t-pún tah chûn khì Hiong-káng, tùi hia chiūⁿ-lio̍k, só͘-í ū khì Kńg-tang kap Sòaⁿ-thâu sī-chhat Tiong-kok thôan-tō ê chōng-hóng, sòa sì-kòe teh kéng i pún-sin beh tiàm ê só͘-chāi. | Koh再伊tī船內得著真濟關係東洋ê知識。因為tī hit隻船內有真濟關係東洋ê冊。中間寫幾若本較出名ê：1.《中國人ê社會生活》(Justus Doolittle，the Social Life of the Chinese)。2. 《中華》(Wells Williams，the Middle Kingdom)。3. 《中國kap中國人》(John L. Wevius，China and Chinese)。4.《中國kap合眾國》(Spears，China and the United-States)。所以伊tī船裡若有時間較濟攏是teh看chiah-ê冊。Tùi開船了26日久就到日本ê橫濱，hit時是偕牧師頭一擺親目看見東洋人ê生活狀態。伊koh tùi日本搭船去香港，tùi hia上陸，所以有去廣東kap汕頭視察中國傳道ê狀況，續四界teh揀伊本身beh tiàm ê所在。| Kai Bo̍k-su iáu-bē kàu-ūi ê tāi-seng, Ka-ná-tāi Gōa-kok Thôan-tō Úi-ôan-hōe ū seng siá phoe hō͘ Tiong-kok ê Eng-kok Tiúⁿ-ló-hōe chhiáⁿ in tàu siat-hoat, só͘-í tiàm tī Sòaⁿ-thâu ê Soan-kàu-su Dr. Thompson kap i chòe-tīn. Ia̍h sòa kóng-khí tī Tiong-kok, Lōe-tē thôan-tō ê te̍k-sek hō͘ i thiaⁿ, koh khó͘-khǹg i tio̍h tiàm hia saⁿ-kap chòe kang, chóng-sī Kai Bo̍k-su kóng ū thiaⁿ-tio̍h Tâi-ôan Pak-pō͘ iáu-bē bat siat-kàu ê sū, só͘-í i tio̍h seng lâi Tâi-ôan liáu-āu chiah beh koat-tēng só͘-chāi. | 偕牧師iáu-bē到位ê代先，加拿大外國傳道委員會有先寫批 hō͘中國ê英國長老會請in鬥設法，所以tiàm tī汕頭ê宣教師 Dr. Thompson kap伊做陣。亦續講起tī中國，內地傳道ê特色hō͘伊聽，koh苦勸伊著tiàm hia相kap做工，總是偕牧師講有聽著台灣北部iáu-bē bat設教ê事，所以伊著先來台灣了後chiah beh決定所在。| 6.Kai Bo̍k-su kàu Tâi-ôan kap tiàm Tām-súi. | 6.偕牧師到台灣kap tiàm淡水。| Kai Bo̍k-su ū koh tah-chûn kàu Ē-mn̂g beh tùi hia lâi Tâi-ôan. Só͘-í tùi Ē-mn̂g koh tah chi̍t chiah sòe chiah-ê chûn lâi Táⁿ-káu. Tī 12 ge̍h 30 ji̍t kàu-ūi chiū chiūⁿ-lio̍k beh khì kìⁿ Rev. Hugh Ritche (Lí Bo̍k-su), i sī Eng-kok Tiúⁿ-ló-kàu ê Soan-kàu-su, só͘-í ǹg-bāng i ōe tàu pang-chān. Lí Bo̍k-su ū chin chhin-chhiat kā i kóng-khí Tâi-ôan ê hêng-sè kap peh-sìⁿ ê sèng-chit, koh ū chhiáⁿ sian-siⁿ kà i pún-tōe ōe. | 偕牧師有koh搭船到廈門beh tùi hia來台灣。所以tùi廈門koh搭一隻細隻ê船來打狗。Tī 12月30日到位就上陸beh去見Rev. Hugh Ritche(李牧師)，伊是英國長老教ê宣教師，所以向望伊會鬥幫贊。李牧師有真親切kā伊講起台灣 ê 形勢kap百姓ê性質，koh有請先生教伊本地話。| Chhin-chhiūⁿ án-ni tiàm i hia iok saⁿ ge̍h ji̍t kú, Lí Bo̍k-su khòaⁿ-kìⁿ Kai Bo̍k-su í-keng sió-khóa ōe hiáu kóng pún-tōe ōe, chiah kap Tek I-seng (Dr. Dickson) saⁿ lâng tùi Tâi-lâm-hú khí-sin tah chûn lâi Tām-súi. Tú-tú beh kàu Tām-súi ê sî, tī kah-pán-téng khòaⁿ-kìⁿ Tām-súi ê hong-kéng, san-súi bêng-mī, koh tī soaⁿ-téng ê chhiū-ba̍k chin-chōe, ia̍h tùi-bīn-hōaⁿ ū Koan-im soaⁿ kap tī chiu-ûi chōe-chōe ê soaⁿ-lui saⁿ-khan saⁿ-thoa, si̍t-chāi hit-ê kéng-tì m̄-sī tī Táⁿ-káu hia só͘ ōe pí-tit. Lí Bo̍k-su tah Kai Bo̍k-su ê keng-thâu kóng, “Lí ê kóan-hat khu-he̍k si̍t-chāi súi kàu-ke̍k.” Koh bô kú chûn chiū kàu Tām-súi. Keh-ji̍t Kai Bo̍k-su kap Lí Bo̍k-su chham Tek I-seng 3 lâng chòe-tīn khì sûn in ê kóan-hat khu-he̍k kap sòa sī-chhat lāi-tōe ê sū-chêng chham chim-chiok i ka-kī ê kài-hān khu-he̍k. Chit-pái ê chhut-gōa iok ū 3 lé-pài khah ke, keng-kè chōe-chōe kan-khó͘, kàu-bé ū kàu Tōa-siā, chiah kap in nn̄g-ūi saⁿ-sî koh tńg-lâi Tām-súi. | 親像án-ni tiàm伊hia約三月日久，李牧師看見偕牧師已經小可會曉講本地話，才kap德醫生(Dr. Dickson)三人tùi台南府起身搭船來淡水。Tú-tú beh到淡水ê時，tī甲板頂看見淡水ê風景，山水明媚，koh tī山頂ê樹木真濟，亦對面岸有觀音山kap tī周圍濟濟ê山 lui相牽相拖，實在 hit-ê景緻m̄是tī打狗hia所會比tit。李牧師搭偕牧師ê肩頭講，「你ê管轄區域實在súi到極。」Koh無久船就到淡水。隔日偕牧師kap李牧師chham德醫生三人做陣去巡in ê管轄區域kap續視察內地ê事情chham斟酌伊家己ê界限區域。這擺 ê出外約有3禮拜較加，經過濟濟艱苦，到尾有到大社，才kap in兩位相辭koh轉來淡水。| Tńg-lâi liáu-āu chiū sè chi̍t keng chhù, chóng-sī chit keng chhù gôan-pún sī khí beh hō͘ Chi-ná peng chòe bé-tiâu. Chhù sī khí tī soaⁿ-á-kha, in-ūi sī ku̍t soaⁿ-á lâi khí--ê. Chêng-bīn kè chi̍t-tiâu sió kau-á chiū thàu kàu tōa-lō͘. Khì-hāu nā chin jo̍ah chiū chhù-lāi ê khong-khì chin hip, chóng-sī nā lo̍h-hō͘ ê sî chiū tùi soaⁿ-á lâu chúi tùi chêng ê khoe-á lo̍h-khì. Si̍t-chāi jo̍ah ê sî ke̍k-jo̍ah, lo̍h-hō͘ ê sî ke̍k sip, chin-chiàⁿ sī kan-khó͘ tiàm ê só͘-chāi. | 轉來了後就稅一間厝，總是這間厝原本是起beh hō͘支那兵做馬寮。厝是起tī山仔腳，因為是掘山仔來起--ê。前面過一條小溝仔就透到大路。氣候若真熱就厝內ê空氣真hip，總是若落雨ê時就 tùi山仔流水tùi前ê溪仔落去。實在熱ê時極熱，落雨ê時極濕，真正是艱苦tiàm ê所在。| Taⁿ hit keng chhù ê lāi-tiong chi̍t keng sī ēng hiā khàm--ê, koh chi̍t keng sī ēng chho͘-chho͘ bô khau ê pang tèng--ê, í-gōa ê lóng sī ēng thô͘-kat khí--ê. Lūn Kai Bo̍k-su khí-thâu só͘ ū ê hêng-lí sī kan-ta nn̄g kha tóe mi̍h ê siuⁿ-á nā-tiāⁿ, chham Eng-kok Léng-sū chioh i chi̍t-pha ēng siah liâm ê teng kap chi̍t tè í-á, koh chi̍t téng bîn-chhn̂g. | 今hit 間厝ê內中一間是用瓦蓋--ê，koh一間是用粗粗無khau ê枋釘--ê，以外ê攏是用塗角起--ê。論偕牧師起頭所有ê行李是kan-ta 兩kha tóe物ê箱仔nā-tiāⁿ，chham英國領事借伊一pha用錫黏 ê燈kap一塊椅仔，koh一頂眠床。| Taⁿ Kai Bo̍k-su sûi-sî chhiàⁿ lâng khui thiⁿ-thang sòa sóe chhù-lāi kap ēng chóa lâi pè piah, ia̍h koh chián chi̍t tè ê âng-nî-á pò͘ lâi chòe mn̂g-lî, án-ni i ê ji̍p-chhù chheng-chhó lah. I ū siá tī i 4 ge̍h 10 ji̍t ê ji̍t-chì kóng, “Góa hō͘ Iâ-so͘ Ki-tok ín-chhōa lī-khui kò͘-hiong lâi tiàm tī Tām-súi ê chhù, sī ūi-tio̍h beh hē Kàu-hōe ê tōe-ki lâi khǹg tī īⁿ-kàu-tô͘ ê tiong-kan só͘ tì.’ I só͘ tiàm ê chhù sī sòe-sòe keng koh bô chheng-khì ê bé-tiâu, chóng-sī i ū ēng i só͘ tit-tio̍h tām-po̍h ê pún-tōe ōe lâi-khai-sí i Tâi-ôan pò͘-kàu ê tōa sū-gia̍p. | 今偕牧師隨時倩人開天窗續洗厝內kap用紙來pè壁，亦koh剪一塊ê 紅呢仔布來做門籬，án-ni伊 ê入厝清楚lah。伊有寫tī伊4月10日ê日誌講，「我hō͘耶穌基督引chhōa離開故鄉來tiàm tī淡水 ê 厝，是為著beh下教會ê地基來囥 tī異教徒ê中間所tì。」伊所tiàm ê厝是細細間koh無清氣ê馬寮，總是伊有用伊所得著淡薄ê本地話來開始伊台灣佈教ê大事業。 |
| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |