 Lâng kóng, Gâu-lâng iû sè-kài, hâm-bān kiâⁿ chhù-lāi, tiàm tī sió hái-sū ná chhù-lāi chi̍t-iūⁿ. | 人講，gâu 人遊世界，頇顢行厝內，tiàm tī 小海嶼若厝內一樣。| Chin-kú chiū hi-bōng ài sì-kòe koan-chhat chi̍t-piàn, chûn, chhia ū lī-piān; m̄-kú bōe-tit kàu kôan-soaⁿ hoan-kài lâi koan-chhat. | 真久就希望ài 四界觀察一遍，船、車有利便；m̄-kú bōe得到懸山番界來觀察。| Chit-pái sūn ki-hōe ài hù Tiong-hōe, iā ài khòaⁿ Tang-pō͘ chīn-lâm Tāi-bú Chi-thiaⁿ, khiok bô lōa-chōe lâng, sī 50 hō͘ chó-iū nā-tiāⁿ, óa tī hái-piⁿ. Sūn-lō͘ sòa tùi Saⁿ-tiâu-lēng ê hoan-kài kè-khì thàu Chúi-tóe-liâu; tāi-seng ū pêng-iú iok ài chòe-phōaⁿ, āu-lâi ū chó͘-tòng sòa toaⁿ-sin nā-tiāⁿ. | 這擺順機會ài 赴中會，也ài 看東部盡南大武支廳，卻無偌濟人，是50 戶左右nā-tiāⁿ，倚tī 海邊。順路續tùi 3條lēng ê 番界過去透水底寮；第先有朋友約ài 做伴，後來有阻擋煞單身nā-tiāⁿ。| Siá kúi hāng tī ē-tóe chòe chham-khó: 1.Lō͘-chām. Hoe-liân-káng hé-chhia thàu Tâi-tang, 40 sián chū-tōng-chhia kàu Ti-pún, ū lō͘ thàu Tāi-bú iân-hái pîⁿ-pîⁿ, ti-pún 12 lí gōa, chi̍t-ji̍t chá-chá, Tāi-bú ū lú-kóan. Tāi-bú niá ji̍p-hoan-kài ê chèng-bêng, iân-lō͘ ū 6 ūi chū-chāi-só͘ ài kài-ìn. Tâi-tang kóan-lāi Ko͘-á-lūn, Chhut-chúi-pho, Chìm-chúi-iâⁿ (káⁿ sī tiu-tiu lo̍h-hō͘), chin kôan kiâⁿ kàu Ko-hiông kóan-hā kau-kài lī hái 4700 chhioh kôan, lo̍h-khì chiū-sī Tōa-chhiū-nâ, Kui-hòa-mn̂g, Khàm-thâu-iâⁿ, che sī tú kàu Sai-pō͘ ê pîⁿ-tōe iā ū 12 lí gōa, chi̍t ji̍t chiū ōe kàu, koh lí-gōa lō͘ Chúi-tóe-liâu chiū ū chū-tōng-chhia, 40 sián chiū chiap Khoe-chiu hé-chhia; se̍h chi̍t lìn tōa-sòaⁿ ê hé-chhia Y 11.57 nā-tiāⁿ. Tùi So͘-ò khí-sin nn̄g ji̍t chiū ōe kàu Hoe-liân-káng, nā kàu Chio̍h-khang-á chiap chū-tōng-chhia, chi̍t-pòaⁿ chiū ōe kàu-ūi. Chìn-pō͘ put-chí kín, 20 nî chêng sì-kòe kiaⁿ chhiⁿ-hoan, taⁿ sûi-piān toaⁿ-sin iā hó kiâⁿ. | 寫幾項tī 下底做參考：1、路站。花蓮港火車透台東，40 sián 自動車到知本，有路透大武沿海平平，知本12里外，一日早早，大武有旅館。大武領入番界ê 證明，沿路有6 位駐在所ài 蓋印。台東管內Ko͘仔崙、出水pho、浸水營（敢是tiu-tiu 落雨），真懸行到高雄管轄交界離海4700尺懸，落去就是大樹林、歸化門、蓋頭營，che 是抵到西部ê 平地也有12里外，1日就會到，koh 里外路水底寮就有自動車，40 sián 就接溪洲火車；se̍h 1 lìn大線ê 火車Y 11.57 nā-tiāⁿ。Tùi 蘇澳起身2日就會到花蓮港，若到石空仔接自動車，一半就會到位。進步不止緊，20年前四界驚生番，今隨便單身也好行。| 2.Hêng-sè. Tâi-ôan tiong-sim sī kôan-soaⁿ hoan-kài, sì-bīn ū pîⁿ-tōe, Tang-pō͘ ê khoe chin kôan, sî-siông thūn pîⁿ-iûⁿ, ná tōa-chúi choan tùi chit-pêng chhut ê khóan, kî-si̍t m̄-sī tú án-ni. Hoan-kài ū chhàu-ta soaⁿ chin-chōe, bōe chèng-choh tit. Tī kôan-soaⁿ khòaⁿ-lo̍h chhim-khiⁿ thâu ōe hîn, Sai-pō͘, Lô-chúi-khoe í-lâm só͘ ū ê khoe bô chho͘-chio̍h; Gî-lân tiong-chām mā sī bô, Lâm-pō͘ ê pîⁿ-iûⁿ chin khoah, Pak-pō͘ khah chió, lâng khah chōe, só͘-í ū khah ke̍k lah. | 2、形勢。台灣中心是懸山番界，4面有平地，東部ê 溪真懸，時常thūn 平洋，若大水專tùi 這爿出ê 款，其實m̄ 是抵án-ni。番界有臭礁山真濟，bē種作tit。Tī 懸山看落深坑頭會暈，西部，濁水溪以南所有ê 溪無粗石；宜蘭中站mā 是無，南部ê 平洋真闊，北部較少，人較濟，所以有較ke̍klah 。| 3.Hong-sio̍k. Kūn-lâi hé-chhia lī-piān ū óng-lâi chhēng-chhah sī chha iú-hiān, im-gú ū sió koh-iūⁿ, hoan-kài chiū chha put-chí chōe. Tang-pō͘ ê chhiⁿ-hoan mā kúi-nā khóan, in ê kán-piān chin séng-kang, saⁿ kûn chhēng kàu phòa m̄-bián sóe, chhut-gōa ēng tîn-bō-á chòe óaⁿ tóe pn̄g lâi chia̍h, khùn bô mî-phē, ēng sio-hé pek sio, chia̍h chhiⁿ-mi̍h chin-chōe, che sī in ê kán-piān hoat. Tang-pō͘ ū chi̍t-chéng chhiⁿ-hoan hū-jîn-lâng chin-chiàⁿ pe̍h, phīⁿ-to lāi-lāi ná pe̍h-chéng ê jîn-chióng chi̍t-iūⁿ, nā bô chhiah-jī khòaⁿ m̄-chhut sī chhiⁿ-hoan. Saⁿ-tiâu-lēng ê hoan-á khí-chhù ná hong-kó͘-táu khóan kē-kē, mn̂g lâu tī pak-tó͘-piⁿ, chin kē, hū-jîn-lâng ū chhēng saⁿ-khò͘ tn̂g-tn̂g, kap Tang-pō͘ ū cheng-chha. | 3、風俗。近來火車利便有往來穿插是差有限，音語有小各樣，番界就差不止濟。東部ê 生番mā 幾若款，in ê 簡便真省工，衫裙穿到破m̄ 免洗，出外用籐帽仔做碗tóe 飯來食，睏無棉被，用燒火pek 燒，食生物真濟，che 是in ê 簡便法。東部有1種生番婦人人真正白，鼻刀利利若白種ê 人種一樣，若無刺字看m̄ 出是生番。3 條lēng ê 番仔起厝若風鼓斗款低低，門留tī 腹肚邊，真低，婦人人有穿衫褲長長，佮東部有增差。| 4.Keng-chè. Khòaⁿ kàu Lâm-pō͘ ê pîⁿ-iûⁿ khòng-thó͘, bu̍t-sán hong-hù, sū-gia̍p hoat-ta̍t, chin-chiàⁿ ū chhiong-chiok. Kàu-hōe ê i-su hù-hō͘ tī-teh to͘ chin-chōe, án-ni bē sī chōe, hit tiâu Ka-lâm tōa-chùn nā chhut-chúi im-tit kúi-cha̍p bān kah ê chhân-hn̂g, sī chôan Tâi tē-it tōa ê chúi-chùn. | 4、經濟。看到南部ê 平洋曠土，物產豐富，事業發達，真正有充足。教會ê 醫師富戶tī-teh to͘ 真濟，án-ni bē 是濟，hit 條嘉南大圳若出水淹tit 幾十萬甲ê 田園，是全台第一大ê 水圳。| 5.Chong-kàu. Lâm-pō͘ ê chū-li̍p chū-thôan sǹg chin chū-kak, nā ū chi̍t-pah gōa miâ hōe-iú ê só͘-chāi, chiū chū-hùi chhiáⁿ sian-siⁿ, m̄-bián lâng pó͘-chō͘. Ū nn̄g-saⁿ pah miâ ê só͘-chāi pài-tn̂g khí-tio̍h khai kui-bān, iā sī chū tam-tng, ín chi̍t-nn̄g lē lâi kóng. Lâm-chú khí chi̍t-keng tha̍h-lâu, lâu-téng chòe pài-tn̂g chū-chi̍p lé-pài, lâu-ē chòe iù-tī-hn̂g kap Chú-ji̍t-o̍h ê kàu-sek, kóng khai ū 9000 kho͘, hōe-iú 300 chó-iū nā-tiāⁿ, bô lâng pó͘-chō͘. | 5、宗教。南部ê 自立自傳算真自覺，若有一百外名會友ê 所在，就自費請先生，m̄ 免人補助。有二三百名ê 所在拜堂起著開歸萬，也是自擔當，引一二例來講。楠梓起1間疊樓，樓頂做拜堂聚集禮拜，樓下做幼稚園佮主日學ê 教室，講開有9000 箍，會友300 左右nā-tiāⁿ，無人補助。| Pîn-tong chiân-nî kiàn-tiok pài-tn̂g-thiaⁿ khai nn̄g-bāu gōa, āu-lâi hū-chè sì-chheng, iáu koh chhut-la̍t chhiáⁿ bo̍k-su lâi tī-hōe. Koh bo̍k-su lâu, kàu-sek, hiu-khè-só͘ (tiong-ngó͘ ēng), tng khiàm-chîⁿ ê sî, chí-bē ê kim-khì the̍h khì bōe lâi saⁿ-thiⁿ, m̄-ài lâng pang-chān, hóan-tńg chīn-la̍t chān pa̍t-ūi, chin chū-kak. | 屏東前年建築拜堂聽開兩萬外，後來負債4 千，iáu koh 出力請牧師來tī 會。Koh 牧師樓、教室、休憩所（中午用），當欠錢ê 時，姊妹ê 金器提去賣來相添，m̄-ài 人幫贊，反轉盡力贊別位，真自覺。| Khu gī-hōe, pun chò 4 khu, ta̍k-pái chū-chi̍p kúi cha̍p lâng, bo̍k-su, thôan-tō-su, tióng-ló, chip-sū, hōe-iú lóng ū chham-gī-kôan lâi koat-sū, tông-sim hia̍p-le̍k lâi chìn-hêng, che sī kàu-hōe pêng-téng ê thé-thài. Kàu-hōe gī-bū hiàn-kim sī tùi chiòng-lâng thê-chhut, m̄-sī chong-kàu-ka chò ē kàu, cheng-sîn sìn-gióng sī kok-lâng hūn-hoat lâi hia̍p-le̍k, m̄-sī ē kiông-chè. (Kū-le̍k chiaⁿ go̍eh chhe it kàu jī-sì ji̍t). | 區議會，分做4區，逐擺聚集幾十人，牧師、傳道師、長老、執事、會友攏有參議權來決事，同心協力來進行，che 是教會平等ê 體態。教會義務獻金是tùi 眾人提出，m̄ 是宗教家做會到，精神信仰是各人奮發來協力，m̄ 是會強制。（舊曆正月初一到二四 日）。| (Tâi-ôan Kàu-hōe-pò tē 529 kòan,1929 nî 4 ge̍h) | (台灣教會報529卷，1929年4月) |
| | | | | | | | | | | |