Po͘-siā Thôan-tō Ông Chiám-khoe Sian-siⁿ ū kap góan nn̄g lâng khì Bū-siā. Lō͘ tùi Po͘-siā ke, sī sì phò͘ ê hn̄g. Ū kheng-piān-chhia saⁿ phò͘, ti̍t-ti̍t chiūⁿ kiā ji̍p tang, kî-û chi̍t phò͘ tio̍h pō͘-lián. Hit-chām ê lō͘ sī ná kiā, lō͘-bóe chām tio̍h ti̍t-ti̍t peh, hui-siông kiā. Góan teh chē hit tiuⁿ chhia, ū nn̄g ê Tâi-ôan ku-lí teh sak, m̄-kú tī lō͘-ni̍h ū chin chē chhiⁿ-hoan teh tò-tńg khì soaⁿ-ni̍h. I khòaⁿ kui tīn kheng-piān-chhia lâi, chin hoaⁿ-hí. In lia̍h-chò sak-chhia pí khang-khang kiâⁿ lō͘ khah sim-sek, tńg-khì iā ē khah kín, só͘-í in kúi-nā lâng tàu chhut-la̍t sak. In chin gâu cháu, seng-khu iā liú-lia̍h chin hó-khòaⁿ. Chin khó-sioh ū nn̄g lâng chiú-chùi, in-ūi tī Po͘-siā kè-mî, bô tú-hó ê só͘-chāi thang khùn, tì-kàu tī tiàm-ni̍h ti̍t-ti̍t lim chiú kàu pòaⁿ-mî, jiân-āu tó tī chhìn-chhái thô͘-kha khùn. | 埔社傳道王僭溪先生有佮阮兩人去霧社。路對埔社街,是四舖ê 遠。有輕便車三舖,直直上崎入tang,其餘一舖著步lián。Hit站 ê 路是愈崎,路尾站著直直peh,非常崎。 阮teh坐hit張車,有兩個台灣苦力 teh sak,m̄-kú tī 路ni̍h有真濟生番teh倒轉去山ni̍h。伊看規陣輕便車來,真歡喜。In 掠做sak 車比空空行路較心適,轉去也會較緊,所以in 幾若人鬥出力sak。In 真gâu 走,身軀也扭掠真好看。真可惜有兩人酒醉,因為tī 埔社過暝,無抵好ê 所在thang 睏,致到tī 店ni̍h直直lim 酒到半暝,然後倒tī chhìn-chhái 塗腳睏。 Sak góan hit tiuⁿ chhia ū chi̍t ê 16,17 hòe ê cha-bó͘ gín-ná, chin súi. I tha̍k Bū-siā ê Chhiⁿ-hoan Ha̍k-hāu,chiah ē hiáu kóng Ji̍t-pún ōe. Ông Sian-siⁿ chiū kap i saⁿ chioh-mn̄g, sòa ū sūn ki-hōe hō͘ cha-bó͘ gín-ná chai ū thiàⁿ sè-kan lâng ê Siōng-tè. | Sak 阮hit張車有一個16、17歲ê 查某囡仔、真súi。伊讀霧社ê 生番學校,才會曉講日本話。王先生就佮伊相借問,續有順機會hō͘查某囡仔知有疼世間人ê 上帝。 Góan hit chái-khí peh-tiám-pòaⁿ khí-sin, e-po͘ saⁿ-tiám kàu Bū-siā, góan tē-á lāi ê hong-chiam khòaⁿ-liáu, chiū chai sī 3400 chhioh kôan, lūn lō͘-ni̍h ê kong-kéng sī put-chí hó-khòaⁿ, khó-sioh hit-ji̍t ū hûn-bū chin kāu, tì-kàu góan khòaⁿ bē bêng. | 阮hit早起8點半起身,下晡 3點到霧社,阮袋仔內ê 方針看了,就知是3400呎懸,論路ni̍h ê 光景是不止好看,可惜hit日有雲霧真厚,致到阮看bē 明。 Tī bū-siā ū hioh tī Ji̍t-pún lí-kóan,ta̍k hāng lóng lī-piān. Hit ē-po͘ chin kàu-gia̍h kôaⁿ, iā sì-ûi lóng bū-bū, lō͘ tùi-bīn ê chhù iā khòaⁿ bē hiān. Só͘-í góan bô chhut-khì, kan-ta chē thô͘-kha hang hóe, saⁿ kau-pôe. Ông Sian-siⁿ āu-lâi chhut-khì siat-hoat beh hō͘ góan khì chhiⁿ-hoan chng-siā. | Tī 霧社有歇tī 日本旅館,逐項攏利便。Hit下晡真夠額kôaⁿ,也四圍攏霧霧,路對面ê 厝也看bē 現。所以阮無出去,kan-ta坐塗腳烘火,相交陪。王先生後來出去設法beh hō͘阮去生番庄社。 Kè mî, góan chiū chá-chá khí-lâi, chia̍h pn̄g pá ū kéng-chhat lâi chhōa góan khì chi̍t chng, miâ kiò Pa-lan, lī Bū-siā nn̄g, saⁿ lí nā-tiāⁿ. Peh kàu hia,góan koh khòaⁿ hong-chiam, chiū chai sī lím 4 chheng chhioh kôan. Hó kai-chài hit chá-khí khah bô bū, sì-ûi ū khòaⁿ-tio̍h kôan-kôan ê soaⁿ,soaⁿ-téng ū seh khàm-teh, pe̍h-pe̍h, súi-súi, si̍t-chāi chin hó kéng-tì. Khì hit chng-siā ê lō͘-piⁿ ū chin chē chhiū, siāng hó khòaⁿ sī Ji̍t-pún só͘ tùi-tiōng ê eng-hoe-chhiū. Tú hit-chūn ū lóng khui hoe, sī chúi-âng-sek chin súi. | 過暝,阮就早早起來,食飯飽有警察來chhōa 阮去一庄,名叫Pa-lan,離霧社兩、三里nā-tiāⁿ。Peh到hia,阮 koh 看方針,就知是lím四千呎懸。好佳哉hit早起較無霧,四圍有看著懸懸ê 山,山頂有雪蓋teh ,白白、súi-súi ,實在真好景緻。去hit庄社ê 路邊有真濟樹,上好看是日本所對重ê 櫻花樹。抵hit陣有攏開花,是水紅色真súi。 Kàu Pa-lan ū sì-kè kiâⁿ, khòaⁿ chin chē hāng chin sim-sek ê tāi-chì. In ê chhù sī khí chhâ-ê, chi̍t-ki chi̍t-ki thán-khiā, sió-khóa làng phāng hō͘ hong thang chhoe. Chhù sī chi̍t keng chi̍t keng. Thiaⁿ, pâng-keng, chàu-kha chò-hóe chi̍t keng. Thô͘-kha ū khí hóe, bô chàu, iā bô ian-tâng. Ta̍k keng ū chho͘-chho͘ pho͘ pang ê bîn-chhn̂g nn̄g ūi,kē-kē, tú-tú tī hóe ê lióng-pêng, hō͘ lâng thang hang sio. Chin kî-kòai,sui-bóng hui-siông ê kôaⁿ, chhiⁿ-hoan lóng bô kah phōe. In só͘ chhēng--ê iā chin chió, kha bô chhēng khò͘, saⁿ iā khui-khui, bô liú. Mî-sî nā kôaⁿ, tio̍h thiⁿ hóe ná iām. Góan ū ji̍p kúi-nā keng. Ông Sian-siⁿ ti̍t-ti̍t mn̄g kéng-chhat, iā ū hoan-e̍k hō͘ góan chai chhiⁿ-hoan ê hong-sio̍k. | 到Pa-lan有四界行,看真濟項真心適ê 事誌。In ê 厝是起柴ê ,一枝一枝thán企,小可làng 縫hō͘風thang 吹。厝是一間一間。廳、房間、灶腳做夥一間。塗腳有起火,無灶,也無煙筒。逐間有粗粗鋪枋ê 眠床兩位,低低,抵抵tī 火ê 兩爿,hō͘人thang 烘燒。真奇怪,雖罔非常ê kôaⁿ,生番攏無蓋被。In 所穿--ê 也真少,腳無穿褲,衫也開開,無鈕。暝時若寒,著添火愈焰。阮有入幾若間。王先生直直問警察,也有翻譯hō͘阮知生番ê 風俗。 Tī chi̍t keng ū teh chia̍h chá-khí tǹg.In bô pn̄g thang chia̍h, khah chē sī chia̍h han-chû, chhài, kap sek-á-bí. Chhiⁿ-hoan ū chhī-ti kap chúi-gû, m̄-kú khah chió. Nā ū thâi, chiah ū bah. Ū-sî tī soaⁿ-ni̍h ū phah lo̍k, á-sī soaⁿ-ti. Nā phah-tio̍h, chiū tāi-ke pun-pun lâi chia̍h, chiàu thiaⁿ bô bē. Hit chá-khí-tǹg teh chia̍h, góan khòaⁿ chin sim-sek. Ū han-chû kap chhiⁿ-chhài chham chò-hóe tī tiáⁿ-ni̍h. Chú se̍k, tiáⁿ chiū hē tī thô͘-kha, chhiⁿ-hoan sī khû teh chia̍h. In lóng bô kia̍h tī á-sī sî, kan-ta ēng chhiú lâi chia̍h. Han-chû bô siah phôe, chia̍h ê sî chiū peh. Han-chû kap chhài sui-bóng sio kún-kún, i iā bē hō͘ in thǹg-tio̍h chhiú, káⁿ sī ūi-tio̍h kòan-sì. In chú-chhài ê sî bô chham iâm, chia̍h pá chiū chia̍h iâm, chin kî-kòai. | Tī 一間有teh食早起頓。In 無飯thang 食,較濟是食蕃薯、菜,佮黍仔米。生番有飼豬佮水牛,m̄-kú 較少。若有thâi,才有肉。有時tī 山ni̍h有扑鹿,抑是山豬。若扑著,就逐家分分來食,照聽無賣。Hit早起頓teh食,阮看真心適。有蕃薯佮青菜參做夥tī 鼎ni̍h。煮熟,鼎就下tī 塗腳,生番是khû teh 食。In 攏無舉箸抑是匙,kan-ta用手來食。蕃薯無削皮,食ê 時就擘。蕃薯佮菜雖罔燒滾滾,伊也賣hō͘ in 燙著手,敢是為著慣勢。In 煮菜ê 時無參鹽,食飽就食鹽,真奇怪。 Chhiⁿ-hoan lóng hoaⁿ-hí góan ji̍p in ê chhù, iā ū kap góan kiâⁿ-lé. | 生番攏歡喜阮入in ê 厝,也有佮阮行禮。 Cha-bó͘-lâng ê bīn lóng ū chhiah-jī. Iáu-bōe chhut-kè ū chhiah tī thâu-hia̍h nā-tiāⁿ, kè-liáu liân siang pêng chhùi-phóe iā chhiah. Só͘ chhiah-ê jī sī lâm-sek. Hiān-sî Ji̍t-pún lâng m̄ chún koh chhiah, chóng-sī chhiⁿ-hoan khòaⁿ chin súi, só͘-í ū-sî thau-chhiah. Ta-po͘-lâng kan-ta chhiah chi̍t-tè-á tī thâu-hia̍h. | 查某人ê 面攏有刺字。Iáu未出嫁有刺tī 頭額nā-tiāⁿ,嫁了連雙爿嘴phóe 也刺。所刺ê 字是藍色。現時日本人m̄ 准 koh 刺,總是生番看真súi,所以有時偷刺。查甫人kan-ta刺一塊仔tī 頭額。 Góan iáu-bōe khì saⁿ go̍eh-ji̍t chêng, khah lāi-soaⁿ ê chng ū hóan, iā ū thâi Ji̍t-pún kéng-chhat kap ke-lāi kiōng 8lang5. Tùi án-ni koaⁿ-hú ū bián-kióng Pa-lan ê chhiⁿ-hoan khì phah hit lāi-soaⁿ ê chng. Pa-lan chhiⁿ-hoan chin hoaⁿ-hí, in-ūi nā thâi-tio̍h thâu-lâng-ê, koaⁿ-hú beh siúⁿ 5 pah kho͘. | 阮iáu未去三月日前,khah內山ê 庄有反,也有thâi 日本警察佮家內共八人。對án-ni官府有勉強Pa-lan ê 生番去扑hit內山ê 庄。Pa-lan生番真歡喜,因為若thâi 著頭人ê ,官府beh 賞5百箍。 Chi̍t go̍eh-ji̍t chêng, Bûn Ko͘-niû kap Âng Ko͘-niû ū khì Bū-siā, Tú hit-chūn koaⁿ-hú m̄ chún in khì Pa-lan, in-ūi hit 25 lâng ê thâu-khak ū pa̍k tī tek-ko, m̄ káⁿ hō͘ lâng-kheh khòaⁿ. Góan chit pang khì, thâu-khak í-keng tâi liáu, m̄-kú tek-ko iáu tī-hia. Chiàu kéng-chhat hit-chūn kā góan kóng chhiⁿ-hoan ū sìn sîn-bêng. Pa̍k thâu-khak ê só͘-chāi ū chi̍t ê tâi-á, tâi-á-téng ū pâi sek-á, han-chû, bah, hō͘ sîn thang chia̍h. Tek-ko iā ū pa̍k chháu chi̍t-in, chi̍t-ín, ì-sù sī chò lâu-thui hō͘ hiah-ê í-keng sí ê lâng thang peh-chiūⁿ chò chiâⁿ sîn. Chhiⁿ-hoan nā sī thâi lâng, chiū ū the̍h thâu-khak-lāi ê náu-chhóe chhut-lâi chia̍h, ì-sù sī ǹg-bāng ē khah ióng-béng, khah ū khùi-la̍t. Koh ū chia̍h chi̍t-tè-á chhùi-phóe á-sī ām-kún ê bah, hián-bêng in ē koh-chài thâi pa̍t lâng. Hiān-sî chit khóan ê pháiⁿ, koaⁿ-hú m̄ chún, m̄-kú ū-sî ū thau-thâi. | 一月日前,文姑娘佮洪姑娘有去霧社,抵hit陣官府m̄ 准in 去Pa-lan,因為hit 25人ê 頭殼有縛tī 竹篙,m̄ 敢hō͘人客看。阮這pang 去,頭殼已經埋了,m̄-kú竹篙猶tī-hia。照警察hit陣kā 阮講生番有信神明。縛頭殼ê 所在有一個台仔,台仔頂有排黍仔、蕃薯、肉,hō͘神thang 食。竹篙也有縛草一in、一in,意思是做樓梯hō͘ hiah-ê 已經死ê 人thang peh上做成神。 生番若是thâi 人,就有提頭殼內ê 腦髓出來食,意思是向望會較勇猛,較有氣力。Koh 有食一塊仔嘴phóe 抑是頷頸ê 肉,顯明in 會 koh 再thâi 別人。現時這款ê 歹,官府m̄ 准,m̄-kú有時有偷thâi。 Lūn kî-û ê hong-sio̍k chin hó. Chhiⁿ-hoan it-khài bô thau-the̍h pa̍t lâng ê mi̍h. Tē chhit tiâu-kài iā hán-tit hōan-tio̍h. Nā tú-tio̍h, hit lâng ê chhin-lâng chin siū-khì, m̄ jīn i, kóaⁿ i chhut, phah siong-tiōng, thâi i iā káⁿ. Ta-po͘-lâng iā m̄-bat chhōa nn̄g ê bó͘. Chhōa ê lé-sò͘ kap Tâi-ôan-ê lio̍h-á sio siāng, put-kò nā chhōa liáu, ang-bó͘ chiū lī-khui in pē-bó chhù, lēng-gōa khí chi̍t keng thang tòa. | 論其餘ê 風俗真好。生番一概無偷提別人ê 物。第七條誡也罕得犯著。若抵著,hit人ê 親人真受氣,m̄ 認伊,趕伊出,扑傷重,thâi 伊也敢。查甫人也m̄-bat娶兩個某。娶ê 禮數佮台灣ê 略仔相像,不過若娶了,翁某就離開in父母厝,另外起一間thang tòa。 Góan tùi Pa-lan tńg-lâi Bū-siā ū thêng tī ha̍k-hāu. Chit keng ha̍k-hāu ū siat í-keng 14 nî ê kú. Sian-siⁿ iā ū-ê tùi siat kà kàu-taⁿ. In chhiⁿ-hoan ê ōe chin gâu kóng, liân hia ê kéng-chhat iā tio̍h ē hiáu, chiah ē thang tam-tng in ê chek-sêng. Hiān-sî o̍h-ni̍h ê ha̍k-seng ū pah chhut-ê, ta-po͘ cha-bó͘ lóng ū. Hit chá-khí iáu-bōe kàu tiám, só͘-í gín-ná tī gōa-bīn teh thit-thô. Sian-siⁿ ēng hó-lé khóan-thāi góan, góan chiū chhiáⁿ i kiò ha̍k-seng ji̍p o̍h hō͘ góan khòaⁿ. Gín-ná tāi-seng ū chhiùⁿ Ji̍t-pún-koa kúi-nā tiâu, āu-lâi sian-siⁿ chiū-siá kúi-nā khóan ê sòan-su̍t tī o͘-pâi, kiò ha̍k-seng chi̍t-lâng chi̍t-lâng lâi sǹg. Gín-ná o̍ah-tāng, chin hoaⁿ-hí, iā sī gâu sǹg, lóng bô chhò, bé-chí iā súi. Koh-chài āu-lâi sian-siⁿ ū mn̄g Kok-gú kúi-ná hāng ê tāi-chì, chit khóan sì-liân-seng chin gâu ìn, Kok-gú gâu kóng. Góan chē tī gín-ná ê tùi-bīn, khòaⁿ in ê bīn âng-âng súi-súi, in iā chin tì-ì chin o̍ah-tāng, chin ài tha̍k-chheh. | 阮對Pa-lan轉來霧社有停tī 學校。這間學校有設已經14年ê 久。先生也有ê 對設教到今。In 生番ê 話真gâu 講,連hia ê 警察也著會曉,才會thang 擔當in ê 責成。現時學ni̍h ê 學生有百出個,查甫查某攏有。hit早起iáu-bōe到點,所以囡仔tī 外面 teh chhit-thô。先生用好禮款待阮,阮就請伊叫學生入學hō͘阮看。囡仔代先有唱日本歌幾若條,後來先生就寫幾若款ê 算術tī 烏pâi,叫學生一人一人來算。囡仔活動,真歡喜,也是gâu 算,攏無錯,碼子也súi。Koh 再後來先生有問國語幾若項ê 事誌,這款四年生真gâu 應,國語gâu 講。阮坐tī 囡仔ê 對面,看in ê 面紅紅súi-súi ,in 也真致意真活動,真愛讀冊。 Kàu káu-tiám, góan ū khí-sin tńg-khì Po͘-siā. Hit ji̍t 4 phò͘ ê lō͘ ū pō͘-lián, kàu ē-po͘ 4, 5 tiám ū kàu ūi. Hit-ji̍t tī lō͘-ni̍h, Ông Sian-siⁿ kap góan ê sim bē bián-tit iu-būn, tōa hôan-ló, in-ūi góan khòaⁿ hia ê chhiⁿ-hoan bô lō͘ thang bat Siōng-tè. Chiàu góan hit-ji̍t gī-lūn-ê, lán kàu-hōe kiám bô thang pun lán ê tō-lí hō͘ in thiaⁿ ? Lán í-keng tit-tio̍h chin-si̍t ê tō-lí, lán kiám m̄ tio̍h hō͘ chiah-ê soaⁿ-ni̍h ê chhiⁿ-hoan ū ki-hōe thang thiaⁿ ? Kiám-chhái ū khòaⁿ Pò ê lâng ài kóng, M̄-kú lán bô kàu-gia̍h thôan-tō, lán ê Tâi-ôan iáu-bōe ū chiâu-pī thiaⁿ-tio̍h tō-lí, lán thài ē hō͘ lāi-soaⁿ ê chhiⁿ-hoan thiaⁿ ? | 到 9 點,阮有起身轉去埔社。Hit日四舖ê 路有步lián,到下晡4、5點有到位。Hit日tī 路ni̍h,王先生佮阮ê 心bē 免得憂悶,大煩惱,因為阮看hia ê 生番無路thang bat 上帝。照阮hit日議論ê,咱教會敢無thang 分咱ê 道理hō͘ in 聽?咱已經得著真實ê 道理、咱敢m̄ 著hō͘ chiah-ê 山ni̍h ê 生番有機會thang 聽?Kiám-chhái 有看報ê 人愛講,M̄-kú咱無夠額傳道,咱ê 台灣iáu未有齊備聽著道理、咱thài 會hō͘內山ê 生番聽? Hiaⁿ-ché ah ! Lán Tâi-ôan lâng kî-si̍t iáu-bōe ū chiâu-pī thiaⁿ, m̄-kú lán hái-sū thiaⁿ tō-lí ê Tâi-ôan lâng iok-lio̍k ū 3 bān lâng, kiám bô thang ka-tī ti̍t-ti̍t thôan, ti̍t-ti̍t ín-chhōa kàu sè-sio̍k lâng ē lóng thiaⁿ-tio̍h ? | 兄姊啊!咱台灣人其實iáu-bōe有齊備聽,m̄-kú咱海嶼聽道理ê 台灣人約略有三萬人,敢無thang 家己直直傳,直直引chhōa 到世俗人會攏聽著? Taⁿ lán ê kiù-chú Iâ-so͘ ū kóng,“ Lín khì phó͘ thiⁿ-ē thôan hok-im hō͘ bān peh-sìⁿ.” Lán ū thàn I ê bēng-lēng á bōe ? Chiàu siūⁿ iáu-bōe, in-ūi chhiⁿ-hoan m̄-bat thiaⁿ Iâ-so͘ ê miâ. Koh Má-thài 24 chiuⁿ 14 chat ū kóng, “ Chit ê Thian-kok ê hok-im beh thôan kàu thong thiⁿ ē, chò kan-chèng tī bān pang; hit-sî bo̍at-kî chiū kàu.” Só͘-í lán nā bô thàn Iâ-so͘ ê bēng-lēng hō͘ chhiⁿ-hoan thang thiaⁿ, Iâ-so͘ tio̍h iân-chhiân. Iâ-so͘ ê ōe bêng-bêng, kiaⁿ-liáu lán nā m̄ kam-gōan thôan hō͘ chhiⁿ-hoan thiaⁿ, sī ná chhin-chhiūⁿ chó͘-tòng Iâ-so͘ koh lâi. Á-sī lâi kóng, Iâ-so͘ nā liâm-piⁿ koh lâi, lán án-cháiⁿ-iūⁿ ū bīn thang chiap-la̍p I, in-ūi lán ê tō-lí khǹg teh êng, bô pun hō͘ chhiⁿ-hoan thang tit-tio̍h kiù. Lán ê bo̍k-su, thôan-tō í-ki̍p tâng tio̍h-bôa ê hōe-iú, nā pún-sin khì khòaⁿ Bū-siā ê chhiⁿ-hoan, góa káⁿ kóng liâm-piⁿ ū tōa him-bō͘ beh hō͘ in ū hūn tī lán tit-tio̍h tō-lí ê hok-khì. Tì-ì chhiáⁿ lán kàu-hōe kiû Siōng-tè khui lō͘, ǹg-bāng ū hó-táⁿ jia̍t-sim ê lâng hoaⁿ-hí hiàn sin khì thôan-pò. | 今咱ê 救主耶穌有講,「Lín去普天下傳福音hō͘萬百姓。」咱有趁伊ê 命令抑未?照想iáu-bōe,因為生番m̄-bat聽耶穌ê 名。Koh 馬太24章14節有講,「這個天國ê 福音beh 傳到通天下,做干證tī 萬邦;hit時末期就到。」所以咱若無趁耶穌ê 命令hō͘生番thang 聽,耶穌著iân-chhiân。耶穌ê 話明明,驚了咱若m̄ 甘願傳hō͘生番聽,是若親像阻擋耶穌 koh 來。 抑是來講,耶穌若liâm-piⁿ koh 來,咱án-cháiⁿ樣有面thang 接納伊,因為咱ê 道理囥teh閒,無分hō͘生番thang 得著救。 咱ê 牧師、傳道以及同著磨ê 會友,若本身去看霧社ê 生番,我敢講liâm-piⁿ有大欣慕beh hō͘ in 有份tī 咱得著道理ê 福氣。致意請咱教會求上帝開路,向望有好膽熱心ê 人歡喜獻身去傳播。 “ Góa sī sè-kan ê Kng,” “ Lín sī sè-kan ê Kng”. | 「我是世間ê 光,」 「Lín是世間ê 光。」 (Tâi-lâm-kàu-hōe-pò tē 433 kòan, 1921 nî 4 go̍eh) | (台南教會報第433卷,1921年4月) |
| | | | | | | | | | | | | | | | | | |