回目錄 回上一頁 本篇文章總共有 25 個段落, 47 個語句, 621 個語詞, 929 個音節
Kiat-si̍t Pah-pōe 結實百倍
Û-seng 餘生
  Bí-kok Ka-nî-ki ong sī sè-kài chhut-miâ ê hó-gia̍h lâng, chû-siān-ka, pêng-hô lūn-chiá. I tī 1838 nî, 11 go̍eh 25 ji̍t chhut-sì. Lāu-pē sī So͘-kek-lân ê sàn-hiong lâng. Sè-hàn ê sî, khòaⁿ-kìⁿ lāu-pē thàn-chia̍h ê kan-khó͘, chiū li̍p-chì kóng, Pa̍t ji̍t tek-khak tio̍h chiong ke-lāi ê sàn-hiong-kin khau hiat-ka̍k. Chiū hùn-chì tha̍k-chheh, iā tú-hó ū An-la̍h-sùn Tāi-chò, chiong i 400 pún chheh, teh chioh siàu-liân lâng kap gín-ná tha̍k; i chiū múi pài-la̍k khì kā i chioh. Āu-lâi siū kám-kek, chì-gōan kóng, Góa pa̍t ji̍t nā ū chîⁿ, tek-khak beh siat Tô͘-su-kóan, hō͘ lâng khòaⁿ bô chîⁿ.美國加尼基翁是世界出名ê好額人、慈善家、平和論者。伊tī 1838年,11月25日出世。老父是蘇格蘭ê散hiong人。細漢ê時,看見老父趁食ê艱苦,就立志講,別日的確著將家內ê散hiong根khau hiat-ka̍k 。就奮志讀冊,也抵好有安歷遜大作,將伊400本冊,teh借少年人佮囝仔讀;伊就每拜六去kā伊借。後來受感激,志願講,我別日若有錢,的確beh設圖書館,hō͘人看無錢。
  Cha̍p-saⁿ hòe ê sî, beh khì Bí-kok thàn-chia̍h, khó-sioh bô só͘-hùi, kai-chài ū hó-sim pêng-iú chàn-sêng. Tāi-seng kàu Bí-kok, sī chò pháng-chit kang-tiûⁿ ê kang. Cha̍p-la̍k hòe ê sî, khì chò tiān-sìn kio̍k ê phòe-ta̍t-hu. Āu-lâi khì ji̍p hōe-siā; hit-tia̍p í-keng ū thàn tām-po̍h, chiū hūn chúi-iû hōe-siā. Tú-tio̍h Bí-kok in-ūi pàng lô͘-châi ê sū, Lâm Pak khí chiàn-cheng, i chiū thè kok-ka kam-tok kun-sū thih-tō. Āu-lâi Lâm-kun ê Lí Chiong-kun tōa pāi, Pak-kun thâi-iâⁿ, i chiū soah kam-tok ê kang, khì ka-tī chhòng-li̍p 3 ê thih-kang-tiûⁿ, chhun kúi-nā ek ê châi-sán. Tùi án-ni pìⁿ-chò kǹg-thih kài ê ông. Āu-lâi tōa khòng-tiong i ê sū-gia̍p, chiong i ê kǹg-thih hōe-siā cho͘-chit chò Liân-ha̍p kǹg-thih-hōe tōa Hōe-siā, tōa-tōa o̍ah-tāng.十三歲ê時,beh去美國趁食,可惜無所費,佳哉有好心朋友贊成。第先到美國,是做紡織工場ê工。十六歲ê時,去做電訊局ê配達夫。後來去入會社;hit-tia̍p已經有趁淡薄,就份水油會社。抵著美國因為放奴才ê事,南北起戰爭,伊就替國家監督軍事鐵道。後來南軍ê李將軍大敗,北軍thâi贏,伊就煞監督ê工,去家己創立3個鐵工場,偆幾若億ê財產。Tùi án-ni變做鋼鐵界ê王。後來大擴張伊ê事業,將伊ê鋼鐵會社組織做聯合鋼鐵會大會社,大大活動。
  Liáu-āu chiong chit ê sū-gia̍p, lóng kau-tài āu-chìn ê lâng, ka-tī chò êng-sin lâng. Cha̍p-peh nî-kú, choan bū chò lī-ek sè-kan, tē-it hó bô͘-iūⁿ ê lâng. Tī 1901 nî chin bô êng ê sî, tùi si̍t-gia̍p thè-ún í-lâi, sòaⁿ i só͘ chek-chū ê châi-sán, lâi hiàn chò siā-hōe jîn-tō kap chû-siān pêng-hô ê lō͘-ēng, si̍t-chāi sī chin chē. Khah tōa hāng-ê :了後將這ê事業,攏交帶後進ê人,家己做閒身人。十八年久,專務做利益世間,第一好模樣ê人。Tī 1901年真無閒ê時,tùi實業退隱以來,散伊所積聚ê財產,來獻做社會人道佮慈善平和ê路用,實在是真濟。較大項ê:
  Siat Tô͘-su-kóan, La̍k chheng bān kho͘.設圖書館,六千萬箍。
  Tāi-ha̍k Kàu-siū In-kip-hùi, Saⁿ chheng bān kho͘.大學教授恩給費,3千萬箍 。
  Ka-nî-ki châi-thôan, Gō͘ chheng bān kho͘.加尼基財團,5千萬箍 。
  Ka-nî-ki Pêng-hô ki-kim, Nn̄g chheng bān kho͘.加尼基平和基金,2千萬箍 。
  Kì-hù Gōa-kok Tô͘-su-kóan, Nn̄g chheng bān kho͘.寄付外國圖書館,2千萬箍 。
  Kì-hù So͘-kek-lân Tāi-ha̍k, Nn̄g chheng bān kho͘.寄付蘇格蘭大學,2千萬箍 。
  Kì-hù Chióng-lē Gī-ióng hêng-ûi chiá Ki-kim :寄付獎勵義勇行為者基金:
  Bí-kok, Chi̍t chheng bān kho͘.美國,1千萬箍 。
  So͘-kek-lân, Saⁿ pah bān kho͘.蘇格蘭,3百萬箍 。
  Tek-kok, Saⁿ pah bān kho͘.德國,3百萬箍 。
  Hoat-kok, Nn̄g pah bān kho͘.法國,2百萬箍 。
  In-ūi Kǹg-thih hōe-siā chit-ôan, Y 1000,0000因為鋼鐵會社職員,Y 1000,0000
  Ka-nî-ki Kang-gia̍p Ha̍k-hāu, Y 800,0000加尼基工業學校,Y 800,0000
  Hô-lân Pêng-hô-kiong kiàn-siat-hùi, Y 350,0000荷蘭平和宮建設費,Y 350,0000
  Kì-hù Bí-kok chèng Tāi-ha̍k, Y 3600,0000寄付美國眾大學,Y 3600,0000
  Í-gōa iáu chin-chē kì bē liáu.以外iáu真濟記bē了。
  I tī chit lō͘-bóe ūi-tio̍h sè-kài pêng-hô ê sū, tōa chīn-la̍t phoe-miā. Khó-sioh tùi sè-kài hoat tōa chiàn-cheng í-lâi, tōa pi-siong i hiah chē nî só͘ tio̍h-bôa khó͘-sim ê Pêng-hô phòa-li̍h. Sòa tì-kàu sîn-keng soe-jio̍k, kú-kú tó tī bîn-chhn̂g, kàu chit pang sòa kòe-sin. Chhit peh cha̍p nî kú chhut-la̍t ūi-tio̍h ka-tī kap sè-kan lâi tio̍h-bôa, si̍t-chāi sī Ki-tok tiàm tī teh o̍ah, hō͘ lán put-chí thang kiong-kèng siàu-liām bô soah. Iā thang hō͘ lán o̍h kúi-nā hāng :伊tī這路尾為著世界平和ê事,大盡力phoe命。可惜tùi世界發大戰爭以來,大悲傷伊hiah濟年所著磨苦心ê平和破裂。續致到神經衰弱,久久倒tī眠床,到這幫續過身。七八十年久出力為著家己佮世間來著磨,實在是基督tiàm tī teh 活,hō͘ 咱不只thang恭敬數念無煞。也thang hō͘咱學幾若項:
  1.An-la̍h-sùn Tāi-chò ê chheh ē-hiáu lī-iōng, bô khǹg teh chhī chián-á. Sèng-chheh kóng, ū ki-hōe thang tùi chèng lâng kiâⁿ hó, chiū tio̍h kiâⁿ. Bô lūn tōa sió, hoaⁿ-hí chīn-sim hiàn, lóng ē lī-ek lâng : chhin-chhiūⁿ gín-ná ê 5 ê piáⁿ, 2 bóe hî iā sī kong-hāu hui-siông.1、安歷遜大作ê冊會曉利用,無囥teh飼chián-á 。聖冊講,有機會thang tùi眾人行好,就著行。無論大小,歡喜盡心獻,攏會利益人:親像囡仔ê 5個餅,2尾魚也是功效非常。
  2. Ka-ong ê li̍p-chì, chioh chheh tha̍k kàu sêng-kong. Sui sī “Khit-chia̍h hē tōa-gōan”, nā-sī “ Iú-chì sū kèng-sêng ”. Só͘-í siàu-liân lâng, m̄ thang ūi-tio̍h sàn-hiong lâi cho̍at-bāng pi-koan, iàu-kín tio̍h li̍p-chì : “ Jîn iú siān-gōan, Thian pit chiòng chì.”2、加翁ê立志,借冊讀到成功。雖是「乞食下大願」 ,若是「有志事竟成」。所以少年人,m̄ thang為著散hiong來絕望悲觀,要緊著立志:「仁友善願,天必眾志。」
  3. Ka-ong gâu chò hó-sū. Ka-ong chhut-sin liáu, bô pōe-iok. Chá siū-tio̍h lâng ê lī-ek, taⁿ chhut-la̍t lī-ek lâng. Í chêng tī sè-kài, sī sè-kài ê hù-ong; taⁿ tī thiⁿ-téng iā sī hó-gia̍h, in-ūi i ū kià bē sǹg-tit ê gîn tī Thian-kok Gîn-hâng. Koh i ê khùi-la̍t iā sī éng-óan tī chit sè-kan teh o̍ah-tāng.3、加翁gâu做好事。加翁出身了,無背約。早受著人ê利益,今出力利益人。以前tī世界,是世界ê富翁;今tī天頂也是好額,因為伊有寄bē算得ê銀tī天國銀行。koh伊ê氣力也是永遠tī這世間teh活動。
  Taⁿ lán ū chîⁿ, tio̍h o̍h Ka-ong gâu ēng i ê chîⁿ lâi bé bē-pāi-hōai ê ki-gia̍p; m̄ thang chiú kàu hō͘ thâng chia̍h, á-sī poe-khì. Taⁿ lán ū châi-tiâu iā tio̍h the̍h chhut-lâi lī-ek siā-hōe, chiah bē khang-khang khǹg kàu siⁿ-sian pāi-hōai khì.今咱有錢,著學加翁gâu用伊ê錢來買bē 敗壞ê基業;m̄ thang守到hō͘蟲食,抑是飛去。今咱有才調也著提出來利益社會,才bē空空囥到生sian敗壞去。
  (Tâi-ôan Kàu-hōe-pò tē 420 kòan, 1920 nî 3 ge̍h)(台灣教會報第420卷,1920年3月)
回目錄    回上一頁    日治時期,   1920年, 散文